ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΣ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΟΝ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟ ΔΟΚΙΜΙΟΥ -ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΑΡΙΣΗ

Ο καταναλωτισμός και το περιβάλλον είναι δύο διαφορετικές λέξεις που μπορεί οι ορισμοί τους να μην έχουν κοινά στοιχεία, στην πραγματικότητα όμως πρόκειται για μια αλληλένδετη σχέση. Η επιρροή που ασκεί ο καταναλωτισμός στο περιβάλλον δεν είναι καθόλου ευχάριστη. Δυστυχώς το πρόβλημα αυτό είναι, για μια ακόμη φορά, αποτέλεσμα της συμπεριφοράς του ανθρώπου.

Περιβάλλον θεωρείται ό,τι περιβάλλει και καθορίζει την ανάπτυξη ή τη διαμόρφωση της ανθρώπινης προσωπικότητας. Καταναλωτισμός θεωρείται η παραγωγή και η κατανάλωση προϊόντων σε μαζικές ποσότητες και συχνά αυτά τα προϊόντα συνδέονται με δευτερογενείς ή «φανταστικές» ανθρώπινες ανάγκες. Η σύγχρονη κοινωνία έχει ξεπεράσει τα όρια της κατανάλωσης και έχει φτάσει σε σημείο η υπερκατανάλωση να είναι αυτοσκοπός και όχι εξυπηρέτηση βασικών αναγκών. Η κατανάλωση γίνεται χωρίς μέτρο, και δυστυχώς, θυσιάζονται και ώρες ηρεμίας για μια διαδικασία χωρίς προορισμό.

Σε ένα πρώτο βλέμμα το φαινόμενο αυτό φαίνεται παράδοξο αλλά στην πραγματικότητα είναι μια λογική ακολουθία της ανισορροπίας που διέπει το ρυθμό της παραγωγής. Η δημιουργία αυτού του προβλήματος οφείλεται για μια ακόμη φορά στον άνθρωπο. Όπως για κάθε πρόβλημα υπάρχουν και κάποιες αιτίες, έτσι, και ο καταναλωτισμός δεν δημιουργήθηκε ξαφνικά χωρίς να υπάρχουν γεγονότα που να έχουν εντείνει την κατάσταση. Η κρίση του 1929 είναι ένα από τα βασικότερα αίτια. Η κρίση του χρόνου αυτού, μια βαθιά κρίση της λειτουργίας του καπιταλιστικού συστήματος, που οφειλόταν και στην υπερπαραγωγή, οδήγησε σε νέους προβληματισμούς τις οικονομικές θεωρίες και επηρέασε την πολιτική πρακτική των κυβερνήσεων. Αργότερα δημιουργήθηκε σε όλες τις καπιταλιστικές χώρες ένα μεταπολεμικό πλαίσιο ανάπτυξης. Ο μεταπολεμικός άνθρωπος θεώρησε την υπερπαραγωγή ως λύση στα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα. Για ν α μπορέσουν όμως να καταναλωθούν τα αγαθά αυτά έπρεπε ο απλός λαός να αποκτήσει αγοραστικές ικανότητες και να υπάρξει αύξηση της καταναλωτικής τάσης. Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου αλλά και η επιδεικτική κατανάλωση είναι δύο ακόμα αίτια. Ο όρος επιδεικτική κατανάλωση εισήχθη από τον Θόρσταϊν Βέμπλεν και είναι η κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών για την ένδειξη δύναμης και πλούτου. Ο άνθρωπος είχε και έχει την τάση να ταυτίζει το έχειν και το είναι. Προσπαθεί να κερδίσει την κοινωνική καταξίωση και τον σεβασμό των υπολοίπων μέσω της εξαγόρασης αγαθών. Στη σύγχρονη πραγματικότητα ο καταναλωτισμός είναι το νόημα της ζωής του ανθρώπου. Αποτελεί την πυξίδα της ζωής του που δυστυχώς δείχνει λάθος δρόμο. Πιστεύω πως το βασικότερο και σημαντικότερο αίτιο είναι η διαφήμιση. Η διαφήμιση έχει αλλάξει τον κόσμο μας και έχει να μας επηρεάσει σε πολλούς τομείς. Θα μπορούσα να πω πως είναι ένας ενδιάμεσος κρίκος που συνδέει την μαζική παραγωγή με την μαζική κατανάλωση.

Ο καταναλωτισμός, πλέον, έχει γίνει μια καθημερινή συνήθεια. Και ακριβώς γι’ αυτό δεν καταλαβαίνουμε την διαφορά της κάλυψης βασικών αναγκών με την κάλυψη της μανιώδης ζήτησής μας για περισσότερα αγαθά. Τις περισσότερες φορές η κατανάλωση γίνεται είτε από συνήθεια είτε από την βούληση για κάλυψη τεχνητών αναγκών. Θα μπορούσαμε, ωστόσο, να πούμε ότι συνδέεται ψυχικά με τον άνθρωπο. Ίσως να παρουσιάζαμε τον καταναλωτισμό με ψυχολογικό πρόβλημα. Οι ψυχολόγοι και οι ψυχίατροι θεωρούν τον καταναλωτισμό ως ψυχολογικό πρόβλημα μόνο όταν εμφανίζεται σε ακραίες καταστάσεις. Οπωσδήποτε, ένας φυσιολογικός άνθρωπος δεν έχει την τάση να αγοράζει συνεχώς καινούργια προϊόντα ενώ δεν του χρειάζονται. Το περίεργο και συγχρόνως το πιο εκπληκτικό σ’ αυτή την περίπτωση είναι ότι παρότι δεν είναι κάτι φυσιολογικό το κάνουν όλοι οι άνθρωποι – με ελάχιστες εξαιρέσεις – και το θεωρούν και τρόπο ζωής. Δυστυχώς υπάρχει και συνέχεια, το φαινόμενο αυτό συνεχώς αυξάνεται και πλέον έχει αρχίσει να εξελίσσεται στο μυαλό των ανθρώπων. Είναι σαν τους ιούς που «βρίσκουν» νέες επιθέσεις και συνεχώς μεταλλάσσονται. Με αυτό το παράδειγμα θέλω να σας δώσω να καταλάβετε ότι πολλές φορές θεωρούμαι την ζωή ανιαρή επειδή δεν υπάρχει ο καταναλωτισμός. Οι τρόποι κατανάλωσης του σύγχρονου ανθρώπου είναι πολλοί και ποικίλουν με βάση το χαρακτήρα και τις απόψεις του κάθε ανθρώπου. Κάποιοι καταναλώνουν καθημερινά μικρά ποσά ενώ κάποιοι άλλοι καταναλώνουν μεγάλα ποσά σε λιγότερες φορές. Όπως και να ‘χει το πρόβλημα παραμένει.

Η υπερπαραγωγή έχει πολλές συνέπειες στον άνθρωπο και στο περιβάλλον. Η εσωτερική αγορά μιας χώρας δεν μπορεί πάντοτε να απορροφά τον όγκο των παραγόμενων προϊόντων. Γι’ αυτό ακριβώς τον λόγο οι μεγάλες βιομηχανικές εταιρείες στρέφονται σε εξωτερικές πηγές με αποτέλεσμα την δημιουργία ανταγωνισμού που παλιότερα έχει οδηγήσει σε πολεμικές συγκρούσεις. Η υπερπαραγωγή εκτός από αυτό μπορεί να προκαλέσει εξάντληση των φυσικών πόρων της γης. Για να μπορέσουν να πετύχουν την ταχύτατη και τεράστια παραγωγή προϊόντων αποσπούν από τη φύση περισσότερα αγαθά από ότι χρειάζονται η που επιτρέπεται να πάρουμε. Ένας ακόμη κίνδυνος που υπάγεται είναι η καταστροφή και μόλυνση του περιβάλλοντος. Τα δάση εξαφανίζονται, τα νερά μολύνονται , η ατμόσφαιρα δηλητηριάζεται και η ξηρά μετατρέπεται σε σκουπιδότοπο. Ο άνθρωπος σκοτώνει το περιβάλλον αλλά δεν έχει καταφέρει ακόμα να συνειδητοποιήσει ότι σκοτώνει τον ίδιο του τον εαυτό. Σε πολλές χώρες η υπερπαραγωγή οδήγησε στον κορεσμό και αυτό με την σειρά του στην μείωση παραγωγής. Αυτό σημαίνει απολύσεις εργαζομένων και αύξηση της τιμής των παραγόμενων προϊόντων. Η αύξηση τιμών και η μείωση της αγοραστικής δυνατότητας των καταναλωτών οδηγούν σε μείωση παραγωγής, που σημαίνει νέες απολύσεις και νέες αυξήσεις. Με αυτό τον τρόπο οδηγούμαστε σε έναν κύκλο που επαναλαμβάνεται συνεχώς. Ο πληθωρισμός χαρακτηρίζει την οικονομία και δημιουργεί κενά στους προϋπολογισμούς. Το χαρτονόμισμα έχει κατακλείσει την αγορά και έτσι χάθηκε η αξία του. Ο απλός λαός βλέπει τις τιμές να αυξάνονται συνεχώς και οι αποδοχές να μηδενίζονται.

Η έξοδος από το αδιέξοδο αυτό είναι γνωστή από τα παλιά χρόνια αλλά δύσκολα εφαρμόζεται. Ο προσανατολισμός της ανάπτυξης πρέπει να αλλάξει έγκαιρα, να γίνουν επενδύσεις για την ικανοποίηση συλλογικών αναγκών, να μειωθεί η ανισότητα που υπάρχει ανάμεσα στις εισοδηματικές τάξεις, να αναγνωριστεί η αξία της χειρωνακτικής εργασίας και να παράγονται αγαθά πιο απλά και μεγαλύτερης διάρκειας. Το βασικότερο απ’ όλα και το πρωταρχικό στοιχείο είναι να αλλάξει η υπάρχουσα καταναλωτική νοοτροπία. Οι άνθρωποι πρέπει να περιοριστούν στις πραγματικές τους ανάγκες και να μην χρησιμοποιούν την παραγωγή σαν μέσο δύναμης, προβολής ή κέρδους.

Το σημαντικότερο είναι να καταλάβει ξεχωριστά κάθε άνθρωπος ότι η κατάσταση αυτή δεν πρέπει να συνεχιστεί. Δεν χρειάζεται να σκεφτεί για τίποτα παραπάνω, έκτος από αυτό : «καταστρέφοντας το περιβάλλον καταστρέφεις τον ίδιο σου τον εαυτό. Ο θάνατος δεν φαίνεται επειδή είναι αργός και βασανιστικός.»